Het Grote Gemis

Ze zeggen wel eens dat er geen woorden bestaan voor het gevoel dat je krijgt als je iemand verliest. Ik denk dat ‘ze’ wel eens gelijk kunnen hebben. Het is nu bijna 2 weken na het overlijden van mijn moeder en eindelijk heb ik tijd om mijn gedachten eens op een rijtje te zetten.

Het viel me al op tijdens het schrijven van een klein stukje dat ik op de crematie voor zou lezen. Normaal heb ik totaal geen moeite met het op digitaal papier zetten van iets, maar nu bleef mijn scherm leeg. Er kwamen geen mooie gedachtes in me op, ik kreeg geen mooie zinnen in mijn hoofd en ik heb uren moeten denken voordat ik eindelijk een geschikte opening had. Ze zeggen wel eens dat er geen woorden bestaan om je gevoel uit te drukken, ik weet nu precies wat ze daarmee bedoelen.

De eerste week was het allemaal nog een beetje onwerkelijk. We zagen het al langer aankomen, maar dan blijft de klap natuurlijk nog steeds erg groot. Je kunt er altijd rekening mee houden, maar op zoiets kun je je nou eenmaal niet voorbereiden. Onwerkelijk is het eigenlijk wel het goede woord, omdat je niet alles bewust mee maakt. Het lijkt erop alsof je leven geleefd wordt en jijzelf alles in een lager tempo mee krijgt. Er gebeuren verschillende dingen om je heen, je ziet ze gebeuren, maar je beseft het nog niet echt. Dat komt later pas.

Ik vind nu dat het eigenlijk wel heel snel gegaan is met alles. Mijn moeder overleed op zondag en maandagmiddag was alles al weg hier in huis. Ik kwam de kamer binnen en waar maandenlang een ziekenhuisbed heeft gestaan, stond nu helemaal niets. Er was niets meer dat deed vermoeden dat hier maandenlang een erg zieke vrouw heeft geleefd. Er was geen teken meer van mijn moeder en dat was eigenlijk het eerste echte besef dat ik kreeg. Opeens werd ik hard geconfronteerd met het feit dat mijn moeder me niet meer zou begroeten bij binnenkomst. En als ik heel eerlijk ben, dat deed eigenlijk wel pijn.

Pijn is ook een moeilijk begrip. Het is een mentale dreun waardoor je opeens een vreemd en negatief gevoel van binnen krijgt. Het was geen vaste emotie zoals verdrietig zijn of boosheid, maar het was een combinatie van alle emoties en gevoelens. Ik kwam die kamer binnen en op dat moment was ik boos omdat de doktoren niets meer konden doen, ik was verdrietig omdat mijn moeder nooit meer terug zou komen, ik was opgelucht omdat zij nooit meer pijn hoefde te hebben, ik was verbaasd dat het zo snel kon gebeuren, ik voelde me onzeker over het feit of ik alles wel gezegd had tegen haar, ik voelde me rot omdat ik nooit meer leuke dingen kon doen met haar, ik voelde me verongelijkt omdat ik het leven maar oneerlijk vond, ik voelde me verdoofd omdat ik de nachten daarvoor maar weinig geslapen had en hoe raar het ook klinkt, zo voelde ik me allemaal tegelijk.

In de afgelopen paar dagen vroegen mensen vaak hoe het met me ging en dat waardeer ik natuurlijk ook wel. Ik zei steeds maar iets luchtigs als ‘goed’ of ‘zijn gangetje’, maar het kwam er gewoon op neer dat ik niet precies wist hoe ik me voelde. Ik wist niet of ik nu blij was of verdrietig, ik voelde me eerlijk gezegd eigenlijk wel goed, maar kon ik dat wel al zeggen? Want wanneer is je rouwperiode ten einde? Wanneer mag je je weer tegenover de buitenwereld goed voelen? Want dat kwam in me op. Ik durfde eigenlijk niet goed te zeggen dat het met mij best wel goed ging omdat iedereen van mij verwacht dat het minder met me gaat.

Misschien gaat het ook wel minder hoor en besef ik dat niet. Je hoort vaker dat de klap later komt omdat je eerst alles moet beseffen. Maar volgens mij heb ik dat punt al wel achter me gelaten. Ik besef heel goed wat er aan de hand is en ik besef ook dat mijn moeder nooit meer terug zal komen.

Ik denk dat je pas later zult merken hoeveel je iemand zal missen. In het begin probeer je het zo goed mogelijk te doen en dat lukt ook nog wel aardig. Maar het gaat om de kleine dingetjes. Mijn moeder streek bijvoorbeeld altijd voor me en zij hield ook mijn papieren bij. Als ik ooit een keer een vraag daarover had, kon ik bij haar terecht. En elke keer als ik die dingen nu moet doen, dan gaan mijn gedachten toch eventjes terug naar de momenten dat zij dat voor mij deed.

Is dat dan het grote missen? Eigenlijk is dat best egoïstisch als je het zo bekijkt. Da betekent dat ik haar alleen ga missen als zij iets niet meer voor mij kan doen. Je mist dat je nooit meer iets met haar kunt doen en nooit meer met haar zult praten. En zo egoïstisch wil ik helemaal niet zijn, want ik vind in dit geval dat zij echt veel beter af is. En dan denk ik bij mezelf hoe ik het in mijn hoofd kan halen om te wensen dat zij er nog zou zijn, met alle pijn die ze met zich meedroeg. Maar ja, zij is er niet meer en ik zal toch mijn eigen leven moeten leiden, dus misschien mag ik dan ook wel een beetje egoïstisch zijn.

Je ouders voeden je op en zorgen ervoor dat je later op eigen benen kunt staan in de maatschappij. Ik denk dat mijn moeder haar taak best goed heeft uitgevoerd, ook al heb ik geen flauw idee hoe ik moet strijken. Ik moet vanaf nu ook maar mijn eigen leven gaan leiden. Ik zei maanden geleden tegen mijn vriendin dat mijn leven pas zou beginnen als mijn moeder er niet meer zou zijn. Toen snapte ze die opmerking niet en kon ze het ook niet begrijpen. Ik wilde er alleen maar mee zeggen dat al die tijd, de ziekte van mijn moeder een last op mijn schouders was. Het voelde ook echt als een opluchting toen het moment daar was, ook al klinkt dat hard nu.

Ik probeer te zeggen dat ik opgelucht was dat het voorbij was. Opgelucht dat mijn moeder niet elke dag doodziek was en (hoe egoïstisch het ook is) dat wij dat niet elke dag hoefden te zien. Want uiteindelijk komt het daar wel op neer. Hoe erg het ook voor mijn moeder was, de ziekte had natuurlijk ook zijn weerslag op ons als gezin omdat wij er dagelijks mee geconfronteerd werden. Wij voelden ons ook kut als ze te ziek was om te eten en ook ons hart scheurde uit elkaar wanneer we zagen dat ze niet meer zelfstandig een pakje drinken open kon maken. Ik denk echt dat nu mijn moeder er niet meer is en we dit hoofdstuk (de ziekte) voor een groot gedeelte kunnen sluiten, dat we ons nu beter kunnen richten op ons eigen leven. Het eigen leven zonder moeder, zonder je steun, zonder de persoon die je voortgebracht heeft en zonder diegene die altijd van is blijven houden, ongeacht wat voor etterjong je bent geweest in je jeugd.

We hebben thuis veel condoleancekaarten gekregen met goedbedoelde steunbetuigingen voor de aankomende tijd. We kregen kaarten van mensen die we jaren niet gezien hebben en ik vond het vreemd dat ze nooit eerder iets hebben kunnen laten weten. Eigenlijk stond er op elke kaart “met oprechte deelneming”en iedereen wenste ons “veel sterkte in de aankomende tijd” toe. Maar als ik al die kaarten zie, dan denk ik wel eens bij mezelf: Wat heb ik daar aan? Ik weet wel dat het allemaal echt goed bedoeld is en dat mensen met ons “mee leven” zoals dat zo mooi heet. Maar het slaat eigenlijk nergens op, toch? Wat heb ik aan die kaarten? Kunnen die mij troosten als ik het moeilijk heb? Kunnen zij me opvrolijken? Of kunnen die met me mee naar de kroeg als ik me wel goed voel?

Ik heb veel mensen de hand geschud en telkens zeiden zij “gecondoleerd”. Maar voor mij betekenen deze woorden niets. Ik snap dat het zo hoort bij het overlijden van iemand, maar het zijn slechts woorden die iedereen gebruikt. Veel vrienden boden zich aan als luisterend oor of ondersteunende schouder als ik zin had om te praten. Ook hierbij zette ik wel eens vraagtekens of mensen dit echt meenden, of dat ze dit gewoon zeiden omdat het hoort.

Het is gewoon ook erg persoonlijk hoor. Want als iedereen het altijd zo doet, dan zullen er vast veel mensen troost bij hebben. Maar voor mij zei het eigenlijk allemaal maar vrij weinig. Ik waardeerde het alleen van mijn dierbaarste vrienden en zelfs dan vond ik even een knuffel fijner dan de goedbedoelde, maar standaard, woorden.

En ook al schrijf ik nu dit, toch ben ik ontzettend blij met de mensen om me heen. Met iedereen die zijn belangstelling heeft getoond de laatste paar dagen. Ook al heb ik hetzelfde verhaal twintig keer opnieuw moeten vertellen, ik doe het graag. En weet je waarom? Elke keer als je het weer vertelt, vertel je dat tegen iemand die er naar vraagt, iemand die belangstelling heeft in mij en in het verhaal van mijn moeder. En dat voelt gewoon goed! Ik denk dat het veel slechter zou voelen als niemand zou vragen hoe ik me zou voelen of als niemand interesse zou tonen. Ook al is het onderwerp kut en moet ik het te vaak herhalen, ik ben dankbaar dat er iemand wil luisteren.

En dus neem ik het aanbod van mensen graag aan als ze zeggen dat ze er voor me zijn als ik wil praten. Ook al doe ik dat niet rechtstreeks en zal ik niet snel bij iemand aankloppen als ik me niet goed voel. Ik vind het al heel wat dat mensen me vragen hoe het is en naar me willen luisteren. Dan kan steeds iets over mijn moeder blijven herhalen en ervoor zorgen dat ze niet vergeten wordt.

Want elke keer als ik het over haar heb, dan mis ik haar een beetje minder, ook al zou je zeggen dat het dan steeds meer wordt. Ik vind juist dat door over haar te praten, ik haar goed in mijn gedachten houd. Dat ik stilsta bij de mooie dingen die we wel samen gedaan hebben, en niet denk aan de dingen die we nooit meer kunnen doen. Ik mis dan ook alleen de slechte dingen van de afgelopen jaren en denk met een goed gevoel terug aan de mooie dingen van de afgelopen jaren. Ik mis haar daarom niet en haar ziekte al helemaal niet.